Bij Deep Democracy gaat het erom om de wijsheid van de minderheid mee te nemen in het meerderheidsbesluit en ook te zorgen dat alles gezegd wordt.

Door Coby Franken van SBI Formaat

Greg en Myrna Lewis hebben in Zuid-Afrika in de periode na de afschaffing van de apartheid Deep Democracy toegepast in een fabriek waar groepen arbeiders besluiten moesten nemen in de hogedrukpan van raciale spanningen. Greg en Myrna hebben toen een eenvoudig stappenplan gemaakt hoe je tot besluiten kan komen waarbij de wijsheid van de hele groep en ook van de minderheid wordt meegenomen. In deze blog leg ik uit hoe het stappenplan in elkaar zit en hoe je het kan toepassen in je OR-werk, als voorzitter of als gespreksleider van een achterbanbijeenkomst. De uitleg van de stappen is ontleend aan het boek Deep Democracy van Jitske Kramer.

Dit zijn de stappen
1.    Verzamel alle invalshoeken
2.    Zoek actief het alternatief
3.    Verspreid het alternatief
4.    Voeg de wijsheid van de minderheid toe aan het meerderheidsbesluit

Zie ook: De kunst van vragen stellen en doorvragen

Stap 1. VERZAMEL ALLE INVALSHOEKEN
Het draait altijd om een onderwerp waarover een besluit moet worden genomen. Dat kan je eerst introduceren of iedereen heeft zich vooraf ingelezen, of er is al eerder beeldvorming gedaan. Het stappenplan is echt bedoeld voor de fase van besluitvorming. Je nodigt iedereen uit om zijn of haar mening, idee en invalshoek te delen. Let op, dus ook de ideeën die op het eerste gezicht vreemd of afwijkend zijn of tegen jouw opvatting ingaan. Dit vraagt om een onbevooroordeelde, luisterende houding van de gespreksleider. Er zijn dan verschillende situaties. Dat je zelf neutraal bent als gespreksleider of dat je zelf ook lid bent van de groep. Als OR-voorzitter heb je bijvoorbeeld zelf ook een mening hebt die mag je ook geven, maar je maakt wel een onderscheid tussen je rol als gespreksleider en als lid van de groep. Je kunt dit eventueel zelfs fysiek laten zien door ‘in’ en ‘uit’ te leunen. Inleunend geef je je eigen mening, uitleunend ben je neutraal faciliterend. Je geeft ruimte dat alle ideeën worden genoemd, alle invalshoeken gedeeld. Vraag steeds: wie heeft er nog een idee, een mening, en invalshoek.

Stap 2. ZOEK ACTIEF NAAR ‘HET ALTERNATIEF’
Terwijl we ideeën met elkaar delen, tekenen zich vaak enkele voorstellen af. De neiging is om met deze voorstellen mee te gaan en snel tot besluitvorming over te gaan. Maar dan mis je misschien wel een geweldig idee en de wijsheid van een ander perspectief. Dus je vraagt op en gegeven moment, als er al heel wat is gezegd: heeft er iemand nog een heel ander idee? Dat blijf je echt volhouden, ook al neigt de meerderheid ernaar om door te gaan naar definitieve besluitvorming. Je zoekt actief naar het andere geluid.

Stap 3. VERSPREID ‘HET ALTERNATIEF’ 
Het kan heel goed dat als iemand een echt ander idee inbrengt dat de groep verzucht: ‘heb je hem weer’, of het idee gaan tegenspreken, of veelbetekenend rondkijken. Iedereen herkent dit soort situaties en wellicht ben je zelf weleens degene met het andere perspectief. Deep Democracy is hier juist naar op zoek, de wijsheid van de minderheid, het andere gezichtspunt. Als gespreksleider is het de kunst te zorgen dat dat wordt gewaardeerd en gedeeld. Door het gezichtspunt te delen en eventueel iets breder te maken waardoor anderen zich wel kunnen herkennen. Hiermee kan er een heel nieuw voorstel worden toegevoegd.

Wanneer na deze stappen het duidelijk is dat er een aantal voorstellen zijn, worden deze ter stemming aan de groep voorgelegd. Bij een unanieme meerderheid, breng je het voorstel in de praktijk. Wanneer er een heel verdeelde stemming is, ga je terug naar stap 1 en vraag je iedereen goed en helder te lobbyen voor zijn of haar keuze om zo meer helderheid te krijgen in de waarde van de verschillende opties. Wanneer er een duidelijke meerderheid is, ga je naar stap 4.

Stap 4. VOEG DE WIJSHEID VAN DE MINDERHEID TOE 
In deze stap ga je de personen langs die hun voorkeurs-stem hebben verloren. Allereerst erken je dat het niet fijn is dat je niet ‘krijgt’ wat je graag wilt. Daarna vraag je hen wat ze nodig hebben om met het meerderheidsbesluit mee te gaan. Deze minderheidswijsheid voeg je vervolgens toe aan het meerderheidsbesluit. Het gekozen voorstel, met de aanvullingen van de minderheid, breng je opnieuw in stemming.

Stap 5. DUIK IN DE ONDERSTROOM
In deze stap spelen emoties regelmatig een rol. Na een korte neutrale beschrijving van wat er in de groep speelt, vraag je aan de groep om gezamenlijk te kijken naar wat er zich onder de waterlijn afspeelt. In de Deep Democracy heb je een aantal technieken om de onderlinge tegenstelingen veilig in de groep te onderzoeken om tot oplossingen te komen. Hoe? Bijvoorbeeld door en gesprek op voeten, met ‘pijlen gooien’. Daarover meer in een volgende blog.

Meer informatie over Deep Democracy vind je hier.