Wat is dat toch met dat ING? Waar pakweg 8 miljoen Nederlanders een rekening bij hebben, inclusief ikzelf, dankzij de Postbank. Waar de trotse leeuw maar geen dito voetbalsucces weet te boeken en het wellicht beter is voor de bank om sponsor te worden van The Voice Senior, want het luistervermogen lijkt ver weggezakt.
ING werd vorig jaar nog verkozen tot ‘The Best Bank In The World’. Het is de bank van goudhaantje Ralph Hamers. De topman werd nog niet zo lang geleden bewierookt als de ideale leider, die een fikse verhoging van zijn beloning verdient. Nu valt hij als goudhaantje door de mand bij een gigantische witwasaffaire. Zijn daar ook bonussen voor? Kennelijk wel. Waarom zou je anders een ‘systeem’ uitzetten dat waarschuwt voor verdachte transacties?
Zie ook: ‘Je betaalt altijd te veel voor een luie commissaris’
Bankiertje, vampiertje
Tien jaar geleden ging Lehman Brothers als eerste door de knieën. Het bleek het startsein te zijn voor een ongekende kredietcrisis. Malversaties hadden legendarische proporties aangenomen, met hemelhoge bonussen tegenover dito – al of niet verpakte – fake leningen. Wat daarna is gebeurd, heeft ons allemaal jarenlang geraakt en raakt sommigen van ons nog steeds. Met banken die dankzij staatssteun op de been zijn gehouden, zoals ABN AMRO en ING. Een tijdperk dat ons ook de ‘bankiers-eed’ heeft opgeleverd: elke financiële professional moet beloven het belang van de klant voorop te zetten. Een eed die in bankierskringen de ‘vampiers-eed’ wordt genoemd. Do I need to say more?
Onsterfelijke old habits
Het heeft kennelijk uitgedaagd om nog slimmer te worden, waarbij de perverse prikkel van bonussen zich ook laat gelden. Mijn beeld van ‘bewust en positief leiderschap’ behoeft kennelijk bijstelling. Dat terwijl we weten dat bonussen op geen enkele manier bijdragen aan maatschappelijke verantwoordelijkheid en evenwichtig ondernemen. Het is kennelijk een kwestie van old habits never die.
Shitholders
Een beetje raad van commissarissen vermag wat, zeker die van de ING. Ik blijf beweren dat de RvC en – in ultieme zin – de aandeelhouders beslissen wat wel en niet kan in een bedrijf. Daar moet je je als politiek niet mee willen bemoeien. Wat niet wil zeggen dat dat je je dan vrijwaart van alle maatschappelijke verantwoordelijkheid. Naast shareholders kennen we namelijk niet voor niks stakeholders. Bij de ING hebben we nu een derde categorie: de shitholders. Op vrijwillige basis ontstaan.
Bij de salarisverhoging van Hamers en nu weer met de witwasaffaire heeft de bank volstrekt verkeerd ingeschat wat de reacties zouden zijn. En als die dan komen, wordt alsnog een zoenoffer gedaan. In het laatste geval dus in de vorm van een gedwongen vertrek van Timmermans. Een offer dat zo wordt gepresenteerd, waardoor iedereen de shit op kilometers afstand ruikt. De miljonairsstatus van Timmermans is er ongetwijfeld mee gediend. Betaald door de rekeninghouders.
Bazen van vroeger
Een van de terugkomende lessen is helder: commissaris zijn is een vak. Een commissariaat verlangt skills die niet iedereen heeft, zoals menselijke vaardigheden in de vorm van luisteren en (aan)voelen. Zaken die je meestal niet op veelbelovende cv’s aantreft. Laten we eerlijk zijn: vroeger was alles anders. Nu kijken we liever naar talenten dan naar cv’s. We hadden de gewoonte om bij AEX-bedrijven vooral te selecteren uit de ‘bazen’ van vroeger (inclusief politieke bazen). Selectief luisteren en doofheid verhouden zich niet tot de actieve maatschappelijke verantwoordelijkheid van de commissaris anno 2018.
Ja, ik steek er een beetje de draak mee, ik chargeer wellicht. Ik weet namelijk dat heel veel commissarissen en toezichthouders elke dag hun stinkende best doen om het beter te doen. Maar ik signaleer ook het sentiment onder de Nederlander die dergelijke praktijken, zoals bij de ING, meer dan zat is. Dat kan leiden tot apathie – wat funest zou zijn qua vertrouwen in elkaar – of tot extremisme. En dat zou ons allemaal treffen.
Een trieste conclusie is dat we blijkbaar heel hardleers zijn. Aan den lijve mocht ik het Icesave-drama meemaken. In het gelijknamige boek benoem ik, samen met een briljante IJslandse columnist, alle lessen uit het bancaire verleden. Steeds is het greed, ofwel hebzucht, die de hoofdrol speelt. Die lessen en de daarop gebaseerde waarschuwingssignalen blijken we maar mondjesmaat te willen leren. Mijn aanbeveling? Doe als commissaris, toezichthouder of bestuurder regelmatig aan feetback: ga voor de spiegel staan, doe een stapje terug en stel jezelf de vragen die er toe doen. Beantwoordt deze vragen eerlijk en verbind daar consequenties aan.
